Het grote verhaal tegen de “ikkigheid”.

Laatst had ik een gesprek met een wat oudere man, enigszins kromgetrokken door de jaren, hij komt nauwelijks nog de deur uit, over zijn buurvrouw. Elke week belt ze bij hem aan met een kannetje koffie. Ze praten wat. Soms zegt hij weinig, soms haalt hij herinneringen op met haar. Hij vindt het fijn dat ze dat doet. Geen heldendaad, gewoon omdat het goed voelt en nodig lijkt.

Zijn verhaal bleef in mijn hoofd hangen. Misschien omdat het zo eenvoudig is. Omdat het iets raakt waar we collectief naar lijken te verlangen: dat we oog hebben voor elkaar.

Ik merk het in mijn therapiepraktijk en overal om me heen: mensen zijn onrustig. Er is momenteel zoveel gaande in de wereld dat je soms niet weet waar je moet beginnen met je zorgen maken. Oorlogen, klimaat, verdeeldheid, haatzaaierij. Crisis na crisis vliegt om je oren en het voelt soms alsof we collectief de controle kwijt zijn, alsof er een voortdurende onderstroom is van onrust, angst en ook crisisverlamming.
Het zijn onzekere tijden. Jij en ik kunnen de problemen in de wereld niet oplossen. We kunnen wel samen nadenken en het gesprek aangaan over wat we echt belangrijk vinden. En ik vind ook dat we dat moeten doen.
Ik ben fan van Dirk de Wachter, psychiater, verteller, auteur en woordkunstenaar. Ik heb het vaker over de individualistische samenleving, De Wachter heeft het over "de ikkigheid", het woord alleen al, prachtig!
De ikkigheid van onze tijd. De nadruk op het eigen individu, het idee dat het geluk van de ander onze eigen persoonlijke vrijheid in de weg staat. Hij waarschuwt dat we zo steeds verder van elkaar verwijderd raken. De nadruk ligt niet meer op de gemeenschap, op de gedeelde verantwoordelijkheid, maar op het individuele succes. De vraag is niet meer: "Wat kunnen wij samen bereiken?" maar: "Wat kan ik voor mezelf bereiken?" En hij heeft gelijk, we zien het iedere dag voor onze ogen gebeuren.
De keerzijde is ook dat als het eigen succesverhaal het enige verhaal is dat je vertelt, we uiteindelijk achttien miljoen kleine verhalen hebben. Dan hebben we geen samenleving meer, alleen losse individuen. Het grote verhaal van een verbonden gemeenschap is een verhaal waarin iederéén de held kan zijn.

Deze ikkigheid is de voedingsbodem voor veel van de onrust die we voelen. Het heeft ons niet alleen geïsoleerd, maar ook de illusie gewekt dat we zonder anderen kunnen floreren, succesvol kunnen zijn. Het maakt dat mensen verstrikt raken in hun eigen kleine wereld en vergeten dat ware vervulling vaak niet komt uit de individuele strijd, maar uit de verbinding met anderen.

In dit licht verwijs ik graag naar De Annie, een nieuwe tabloid wat ontstaan is in Eindhoven. In De Annie worden 25 intrigerende verhalen van gewone mensen verteld. Zoals dat van de buurvrouw die met haar koffie naar de oude man gaat. Ik sta zelf ook in De Annie met mijn eigen verhaal, een feit dat ik met bescheidenheid deel. Het is niet de trots die me drijft, maar ik ben wel trots, in alle bescheidenheid, dat mijn verhaal een bijdrage mag leveren aan deze tabloid. Ik wil graag dat De Annie gezien en gelezen wordt, in de hoop dat het je inspireert. Dan mag, nee móet ik het zelf ook voor het voetlicht brengen.
Verhalen zoals in De Annie herinneren ons eraan dat het grote verhaal vaak te vinden is in de kleine daden van medemenselijkheid die we dagelijks verrichten. Het zijn de onopvallende momenten die ons samenhouden en van waaruit grote dingen ontstaan.

Het medicijn tegen de "ikkigheid", de haatzaaiende retoriek en de verharding in onze samenleving is simpelweg medemenselijkheid. Besef goed dat we uiteindelijk allemaal samen in dit grote verhaal zitten, dat niemand buiten de boot valt. De buurvrouw met de thermoskan koffie doet niet veel meer dan de ander een beetje menswaardigheid teruggeven. Het zit hem uiteindelijk in de kleine gebaren van liefde en zorg. Ik weet zeker dat dáár, in de stilte van zulke daden de toekomst ligt.

We hebben niets aan een wereld waar iedereen zijn eigen verhaal lijkt te schrijven, waar het idee van winnen en verliezen te vaak de toon aangeeft. We moeten ons realiseren dat we elkaar niet nodig hebben om tegen elkaar te strijden. We hebben elkaar nodig om samen vooruit te komen. Alleen door samenredzaamheid kunnen we het grote verhaal weer herstellen.

En ja, ik weet het, we worden vaak verleid om te denken in termen van winnen en verliezen. De logica van als ik win, dan zal jij verliezen is wel een hele harde logica. Het maakt van mensen concurrenten, geen medemensen. Iemand die denkt in winnaars en verliezers, creëert onvermijdelijk zijn eigen vijanden. Het is een manier van kijken naar de wereld die altijd polariseert, nooit verbindt.

Maar let op: tussen al dat rumoer van vandaag, tussen de haat en de hashtags, zijn er mensen zoals die buurvrouw met haar koffie. Mensen die in stilte goed doen, zonder er iets voor terug te verwachten. Kleine daden, zonder grote toeters of bellen, maar groots in hun effect. Zij houden uiteindelijk het weefsel van de samenleving bij elkaar.

Ik ben ervan overtuigd dat we daar weer naar terug moeten. Het besef en het vertrouwen dat het goede doen niet iets meteen groots hoeft te zijn. Dat het al begint met een blik, een gebaar, een open deur, een pot koffie.

Dus stel jezelf niet alleen de vraag: wat wil ik bereiken? Maar ook: voor wie kan ik vandaag iets betekenen? Wie heeft er een beetje licht nodig? Misschien ben jij wel degene die het aan kan steken.

En zo, onder de radar, niet georganiseerd, ongemerkt, schrijven we samen weer aan dat grote verhaal. Een verhaal dat verbindt, troost en richting geeft. Omdat het goed is. En omdat we het nodig hebben. Meer dan ooit.

We weten niet wie Annie is, maar wat mooi dat ze het werk van deze vrijwilligers een podium geeft. Er is maar een beperkte oplage die verspreid zal worden op openbare plekken in Eindhoven zoals het CKE en de Bibliotheek. Dankjewel Annie!

De Annie vindt je ook op instagram.

Je kunt er ook over terugkijken en luisteren op Youtube, vanaf minuut 45.